Auteur: Linda

In Duitsland moesten steeds meer arbeidsplaatsen worden opgevuld, want miljoenen Duitsers werden gemobiliseerd om de gesneuvelde soldaten aan het front te vervangen. In Nederland werd ‘Nederlandse Arbeidsdienst’ ingesteld. Jonge mannen moesten voor deze dienst hun ‘arbeidsdienstplicht’ vervullen. Steeds meer mannen werden gedwongen zich te melden voor de ‘Arbeitseinsatz’, maar ook steeds meer mannen doken onder. Daarom volgden er razzia’s om onderduikers op te pakken en af te voeren naar Duitsland. Uiteindelijk zijn ongeveer 500.000 jonge,  Nederlandse mannen te werk gesteld. Meer dan 30.000 keerden niet meer terug…

Op het plegen van verzet tegen de  Duitsers stonden strenge straffen. Verzetsstrijders werden vaak zonder proces gevangen gezet, gemarteld of geëxecuteerd. Sommigen werden naar gevangenkampen in het oosten gestuurd. Hier waren de leefomstandigheden zeer slecht en de overlevingskansen bijna nnihil.

In januari 1945 probeerde in Oost-Pruisen een konvooi vrachtwagens met Duitse vluchtelingen uit handen van de Russische troepen te blijven. Oom Arie van der Knaap (1920, Rozenburg) was een van de chauffeurs, hij was door de Organisation Todt (O.T., een in Nazi-Duitsland op militaire leest geschoeide bouworganisatie) in mei 1943 als dwangarbeider naar Estland gestuurd. In de omgeving van Allenstein kreeg hij een lekke band. Botte bandenpech in de vrieskou. ‘Rijden jullie maar door’, zei hij tegen de konvooileider, ‘ik ben zo klaar’. Het was het allerlaatste wat er werd vernomen van Arie, want Arie keerde niet meer terug.

Oom Bertus de Raaf (1924, Emmercompascuum) vervulde een actieve rol in het verzet en moest om die reden later onderduiken. Op 2 juni 1944 werd hij opgepakt en opgesloten in de gevangenis in Assen. Enkele dagen later werd hij overgebracht naar het Polizeiliches Durchgangslager Amersfoort en daar te werk gesteld. Daar maakte hij onder meer de beruchte kampbeul Kotälla mee. Het regiem was heftig en volstrekt willekeurig, het werk was zwaar en de dagen lang, getuige een illegale brief die hij het kamp wist uit te smokkelen. Op 11 september 1944 werd hij op transport gesteld naar het concentratiekamp Neuengamme. Van daaruit werd hij op 1 oktober 1944 overgeplaatst naar het buitenkamp Lerbeck in Porta Westfalica, Na slechts 10 weken stierf hij op 10 december 1944.

Schrijver/journalist Arie Bergwerff en Bertus de Raaf van De Alkenaer zijn beiden vernoemd naar hun vermiste oom en hebben zich lange tijd – zonder dit van elkaar te weten – ingespannen om duidelijkheid te krijgen over het lot van deze mannen. De vermissingen hebben zware wissels getrokken in de families, waar ook de tweede generatie de gevolgen van heeft moeten ondervinden. Schuld, vergeving, oude familiepijn.

Over de afloop van hun uitzonderlijke inspanningen (met wisselend succes) en de impact van deze dramatische gebeurtenissen geven zij op vrijdag 3 mei een presentatie en gaan zij in gesprek met de zaal.

‘De Oom in het Fotolijstje’ is de titel van het boek, geschreven door Arie Bergwerff, dat verscheen in februari 2024.

Ook De Eerste Bergensche Boekhandel is aanwezig tijdens dit evenement met het boek ‘De Oom in het Fotolijstje’. In de pauze is er een signeersessie.

€ 12,50

(incl. stadsrondleiding WOII)

Fons Stolwijk is nog geen negentien jaar oud wanneer hij in juni 1943 onvrijwillig naar Duitsland reist om daar als dwangarbeider te gaan werken.

Elly Stolwijk is vijfenvijftig jaar wanneer zij in de zomer van 2012 in Duitsland geheel onverwacht in aanraking komt met het dwangarbeidersverleden van haar vader, een thema dat tijdens zijn leven (Fons overleed in 2000) nauwelijks ter sprake was gekomen. Elf jaar lang, tot en met de zomer van 2023, onderzoekt Elly Stolwijk de min of meer verzwegen jaren van haar vader. Zo ontdekt zij, o.a. via oorlogsarchieven, dat haar vader daadwerkelijk 492 dagen moet hebben doorgebracht in twee verschillende wapenfabrieken: in Berlijn en in Laucherthal. Medio maart verschijnt het boek ‘voet in voet oog in oog’, waarmee dit onderzoek kan worden afgerond. Het relaas over haar onderzoek en over de invloed die het zwijgen van Fons op zijn gezin, met vier kinderen, heeft gehad, wordt afgewisseld door zinnen van 492 woorden waarin zij verslag doet van de lotgevallen van dwangarbeider Fons. Zij beschrijft scènes uit de fabrieken en de barakkenkampen en baseert zich daarbij op schaarse historische gegevens. Waarheid versus waarachtigheid. Het onderzoek van Elly Stolwijk beperkte zich niet tot het feitelijke dwangarbeiderschap: ook de terugreis, van eind april 1945 tot eind juli 1945, via Straatsburg, Parijs en Beaune la Rolande, heeft zij getracht te reconstrueren. Het boek eindigt met nog enkele gebeurtenissen uit Fons Stolwijks latere leven die een relatie hebben met de erfenis (het trauma) van het dwangarbeiderschap.

Van de ruim 500.000 Nederlandse dwangarbeiders keerden er zo’n 470.000 terug. Hun kinderen – en misschien zijn dat er samen meer dan 1.000.000, waarvan Elly Stolwijk er één is – dragen de last van een zwijgende vader. Voor velen kan dit boek een (gedeeltelijk) antwoord geven op de vragen die nooit mochten of konden worden gesteld. Als losgeweekte bladzijden uit een dichtgeplakt boek.

Elly Stolwijk (1957) is een Alkmaarse dichter en beeldend kunstenaar. In de 80-er jaren behoorde zij tot de dichtersgroep ‘De Nieuwe Wilden’. Een groep bestaande uit louter vrouwen, in een periode waar vooral mannen het poëzieklimaat bepaalden. Later volgde een studie aan de Gerrit Rietveld Academie (afdeling ‘autonoom’) te Amsterdam. Naast haar beeldend werk nam ook schrijven een steeds prominentere plaats in. In 2020 debuteerde Stolwijk met de bundel ‘liefde de vluchtige holte’, bij Uitgeverij In de Knipscheer. De bundel werd genomineerd voor de poëziedebuutprijs van het Poëziecentrum te Gent. In 2021 verscheen, eveneens bij In de Knipscheer,  ‘de laatste framboos’, een persoonlijk en poëtisch verslag van een levenstekenende gebeurtenis.

Op zondag 28 april is Elly Stolwijk onze gast in De Alkenaer. In een vraaggesprek vertelt zij over haar 11-jarige speurtocht naar het ‘verborgen’ verleden van haar vader in Duitsland, haar verblijf op het Friese platteland en de bijzondere vorm waarin het boek gegoten is.

Ook Van der Meulen’s Boekhandel uit Alkmaar is aanwezig tijdens dit evenement met het boek ‘voet in voet oog in oog’. In de pauze is er een signeersessie.

€ 12,50

(incl. de stadsrondleiding WOII)

Zaterdag 6 april vijf heel verschillende dichters bij Reuring, te weten: Margreet Schouwenaar, Rick Kewal Gademann, Edith de Gilde, Thijs de Lange en Jeroen van Wijk. Alle getalenteerd, de een met meer ervaring dan de ander, een piepjonge en een al iets oudere dichter, divers in stijl en optreden, maar wat een feest om naar te luisteren!
Margreet Schouwenaar komt nogmaals met haar nieuwe bundel, ‘Dat ijsberen eieren eten’, omdat bij de presentatie op 2 maart de bundels niet voorradig waren. Iedereen die toen aanwezig was, wordt daarom van harte uitgenodigd op 6 april nogmaals te komen voor haar prachtige bundel! Ook zal Margreet opnieuw enkele gedichten voordragen.
Rick Kewal Gademann is naast dichter cultuurmaker, Edith de Gilde is dichter, lid van de Haagse Kunstkring en was jarenlang verbonden aan het e-magazine voor poëzie, Meander. Thijs de Lange verrijkt sinds kort onze kaasstad met zijn literaire en andere kwaliteiten en Jeroen van Wijk is naast recensent bij het literair e-magazine Meander, dichter en kunstenaar.

Reuring is een sprankelend eigenwijs literair initiatief van schrijver Alja Spaan. Het literair platform biedt maandelijks in De Alkenaer gratis een podium aan diverse dichters, schrijvers, musici en kunstenaars.

Nog nooit eerder binnengestapt om een Reuring bij te wonen? De drempel ligt zo ongeveer een meter onder het maaiveld, dus wat houdt je tegen?

Gratis entree en reserveren is (nog) niet noodzakelijk.

Op donderdag 2 mei wordt de Nederlandse documentaire ‘Allen Tegen Allen’ vertoond in De Alkenaer, gesubsidieerd door het Victoriefonds. In deze film wordt het vooroorlogse Nederlands fascisme onderzocht en wordt de verschuiving merkbaar van wat aanvankelijk overkomt als een komische warboel van ruziënde fascisten naar een stroming, die uiteindelijk steeds duisterder vormen aanneemt. Vanaf het einde van de jaren twintig radicaliseren de fascistische bewegingen; de nadruk komt steeds meer te liggen op haat: tegen de elite, tegen het socialisme, tegen het grootkapitaal, maar vooral ook tegen vreemdelingen en Joden.

Luuk Bouwman, de maker van de documentaire, is ook bij ons aanwezig en zal de film inleiden. Na afloop van de film gaat Sissy Seidenstiker met hem in gesprek en is er ruimte voor vragen van het publiek.                                                                   

Wat is een fascist? Was het fascisme een eenmalig historisch verschijnsel of is het iets van alle tijden, een bepaalde mentaliteit, het rotzakje in de mens?

‘Allen Tegen Allen’ onderzoekt de vraag, die historici nog altijd bezighoudt, aan de hand van het vooroorlogse fascisme in Nederland. Het Nederlandse fascisme is een onbekende geschiedenis van voortdurende ruzies, intriges, scheuringen en fusies; talloze kleine Führers met grote ego’s en weinig zelfinzicht probeerden zichzelf ten koste van iedereen en elkaar tot Rijksleider van Nederland op te werpen.  De film volgt een spoor van ‘dader-erfgoed’ en vliegt daarvoor met de camera over Nederland. We zien curieuze plekken zoals een kerk in Limburg vol marmer van Mussolini en een camping met Poolse Seizoenarbeiders in Lunteren, waar voorheen partijbijeenkomsten van de NSB plaatsvonden. En we treffen mensen die zich op verschillende manieren met deze geschiedenis bezighouden, van historici, die fascistische curiosa verzamelen tot filosofen die hun hoofd breken over dit onderwerp.

‘Allen Tegen Allen’ is een archeologie van het vroege fascisme in Nederland. Jarenlange research leverde veel, nooit eerder vertoond, archiefmateriaal. Deels geschiedenis, deels essay, schetst de film een mechanisme waarin nationalistische gevoelens kunnen radicaliseren.

Regisseur Luuk Bouwman heeft een poging gedaan het fenomeen fascisme  inzichtelijk te maken. En met succes. Hoewel hij specifiek inzoomt op fascisme in het Nederland van de jaren dertig, onthult de film een gedachtegoed en mentaliteit, die vandaag de dag nog akelig actueel aanvoelen. Neem de duiding van een Duitse expert in de film: ‘fascisme begint als er wordt gezegd dat bepaalde mensen of groepen de maatschappij uit moeten…’

De Volkskrant: Het uiterst zorgvuldig gemaakte ‘Allen Tegen Allen’ laat zien dat we fascisme niet moeten onderschatten ★★★★☆

‘Allen Tegen Allen’ dateert uit 2019. Voor deze film dook de maker drie jaar lang in de duistere geschiedenis van het Nederlands fascisme.

Festivals & prijzen: IDFA 2019 ; Movies that Matter 2020; Nederlands Film Festival 2020 met Nominatie Gouden Kalf Beste Muziek

Luuk Bouwman (Oss, 1977) is filmmaker en muzikant. Hij studeerde film aan kunstacademie St. Joost in Breda en studeerde af met een documentaire over de computerkunst van professor kunstmatige intelligentie Remko Scha. In 2002 startte Luuk ‘Tropisms.org’ een online video-dagboek waarnaar hij al reizend korte films uploadde. De site wordt als één van de eerste vlogs gezien. Zijn documentaire ‘Het Nieuwe Westen’ (2006) werd genomineerd voor de Prix Europa. ‘Dick Verdult – Het Is Waar Maar Niet Hier’ (2017) werd genomineerd voor de Margaret Mead Filmmaker Award en kreeg de prijs voor de beste documentaire tijdens het DocFeed Festival. Als muzikant speelde hij in Aux Raus, een techno-punk band die hij samen met Bastiaan Bosma formeerde. Met kunstenaar Rafael Rozendaal maakt hij elektronische muziek onder de naam Cold Void. En hij heeft een maandelijks radioprogramma op Red Light Radio.

€ 10,00

(incl. stadsrondleiding WOII)

Pas op: gele kleren duiden op zedeloosheid!

Natuurlijk is het niet zo dat je nu in het voorjaar je gele kleren weg moet doen, want dit speelde zich af in de 17de eeuw. Toen hielden ze van symboliek en van platvloersheid.

Afgelopen zondag 2 maart ging het daarover in een stampvol De Alkenaer. Bas Zevenbergen, opgegroeid in het Rijksmuseum, hield een fantastisch verhaal over de schilderkunst in de 17de eeuw. En het ging zeker niet alleen over de vorm, maar vooral over de inhoud: Wat zie je nu werkelijk op die schilderijen? Dat alles op een vrolijke en humoristische manier. Er werd veel gelachen.

Nadat Bas eerst gecontroleerd had of er mensen onder de achttien jaar aanwezig waren, liet hij ons zien dat in die tijd het wel bijzonder vaak over erotiek ging. De bordelen met hun prostituees waren een zeer geliefd en veel voorkomend onderwerp, 35% van de kunstwerken bevatten daar afbeeldingen van. Niet op de manier waarop nu erotiek verbeeld wordt, maar op een verborgener, symbolischer wijze. Kijk naar de schilderijen van Van Mieris, Buytewech, Brouwer en Dou. Er valt zoveel te zien. De pispotten, kannen en gedoofde kaarsen hebben alle een eigen betekenis en worden door die herkenbaarheid door vele van de 17de eeuwse schilders gebruikt.

Ook andere onderwerpen komen aan de orde in de 17de eeuw. Als je naar ‘Het Sint-Nicolaasfeest” van Jan Steen kijkt, dan zie je ‘Wie zoet is krijgt lekkers, wie stout is de roe’. Maar eigenlijk was het een verbeelding van de strijd tussen katholicisme en calvinisme. Jan Steen was een schilder die dit soort serieuze onderwerpen op een prettig gestoorde manier op de kijker overbracht.

Bas brengt dit alles met zoveel plezier en kennis over, ook de verhalen over zijn jeugd in het museum zijn fantastisch, dat je naar huis gaat en direct gaat zoeken naar die schilderijen. Het was een geweldige middag. Je kunt natuurlijk ook naar zijn website thefunpartofart.nl. Daar kun je Bas horen praten over die extra blik die je kunt werpen op een schilderij.

Weet je dat een museumbezoeker gemiddeld maar elf seconden naar een werk kijkt? Als je de volgende keer naar het museum gaat, bijvoorbeeld naar de tentoonstelling van Jan Steen, zoek dan eens op de 17de-eeuwse schilderijen naar kannen, rode kousen, gedoofde kaarsen, stofjes, spiegels, pispotten en zwanen. Je oortjes worden er rood van. Veel plezier!

Op zaterdag 25 januari hebben we weer een hele leuke kindervoorstelling in huis.

Dan komt het theatergezelschap van Stichting Potitco de vrolijke voorstelling ‘Nestje, Boompje, Beestje’ spelen in De Alkenaer en wordt onze toch al sfeervolle salon omgetoverd tot een knusse, theatrale omgeving.

Het gezelschap bestaat uit Marieloes Koopman en Wim Dam, beiden ervaren theatermakers, die ook regelmatig optreden in de regio o.a. op scholen, in theaters en bibliotheken. De prachtige, karakteristieke, vrolijke poppen, die worden gebruikt in de voorstelling, komen van eigen hand, soms met de hulp van een beeldend kunstenaar. Omdat Wim Dam ook muzikant is ontstaat er een samenspel met muziek, waardoor de verhalen op een sprankelende wijze tot leven worden gewekt.

Koopman in het NHD: „Mijn passie is theater maken voor en met kinderen. Als je ze eenmaal mee hebt in je verhaal, dan heb je ze ook helemaal. Dan zit ik zelf ook in een andere wereld. Wij zijn voor kinderen een opstap naar de grote theaterwereld. Wim is het muzikale talent. Hij zingt, speelt gitaar en bespeelt het houten schippersklavier. We vullen elkaar volledig aan.”

Nestje, Boompje, Beestje

Een verhaal over durven, vriendschap en een heleboel beestjes.
Mama zegt dat je kunt vliegen maar…
heeft mama wel gezien hoe hoog het is en
dat er een heel eng dier onder de boom zit en
dat je nog maar net uit het ei bent en
dat je nog nooit gevlogen hebt?

Het gezelschap reist door heel Nederland en verblijft in de vakantiemaanden hoofdzakelijk op Terschelling. Gelukkig nog niet in januari, dus jullie kunnen allemaal komen kijken.

Nestje, Boompje, Beestje is een productie van Stichting Potitco. Geschikt voor kinderen van 3 tot en met 8 jaar en hun (groot)ouders.

Tickets € 9,50

Om hoofd, hart en handen in evenwicht te laten zijn is kunst en cultuur van groot belang. Je leert andere ‘talen te spreken’ er komen onvermoede talenten naar boven. Kunst en cultuur inspireert, motiveert en geeft kinderen onvergetelijke ervaringen. Daarnaast geeft het ontspanning en plezier.
Kunst en cultuur maakt het leven beter! (Potitco)

Menigeen kent hem als de leadgitarist van Barrelhouse, de (in ieder geval in Nederland) wereldberoemde Haarlemse bluesband, die dit jaar zijn 50e verjaardag viert. Johnny Laporte (Medan, Sumatra 1952), 6 optredens op het Northsea Jazz Festival achter zijn naam, opgenomen in de Dutch Blues Hall of Fame en Edison winnaar, speelt nog steeds de sterren van de hemel en komt zondag 14 april naar De Alkenaer. Afgelopen november bracht hij een soloalbum uit met de titel ‘That’s me’. Niet persé heel bijzonder, zou je in eerste instantie zeggen, maar het ligt toch even anders. Tegelijkertijd met de release van dit album werd namelijk zijn debuutroman ‘Zwijgen, zweeg, gezwegen’ ten doop gehouden en voor sommige nummers op het album is de tekst ontleend aan de roman. 

‘Zwijgen zweeg gezwegen’ is een met humor geschreven, deels autobiografische, Indische roman, gebaseerd op waargebeurde voorvallen, waarbij tevens geput is uit de belevenissen van Laporte zelf. Het is een verhaal in drie episodes dat begint als een realistische familiegeschiedenis, over generaties Indisch-zijn en de ‘repatriëring’. Het gaat over Indische Nederlanders, die met een trauma het voormalige Nederlands-Indië ontvlucht zijn en aan de poort staan van een nieuw ongewis leven. Liefdesgeschiedenissen, verboden liefde, jaloezie, vreemdgaan, een buitenechtelijk kind, weemoed, verdriet en vriendschap komen langs. Gaandeweg doet suspense zijn intrede en ontwikkelt de roman zich tot een ‘krimi’, een welhaast episch misdaadverhaal, met tal van thrillerelementen. De diverse verhaallijnen kronkelen als slangen door elkaar en de spanning neemt alleen nog maar meer toe als de passages waar goena-goena en de stille kracht hun rol in het verhaal opeisen, waardoor de lezer steeds dieper in het verhaal wordt gezogen. Muziek en de Indische keuken komen, hoe kan het ook anders, veelvuldig aan bod in deze roman, die door de Volkskrant een ‘cult-thriller’ genoemd wordt.

Wij vinden het supertof dat we Johnny Laporte mogen verwelkomen. In een interview met Sissy Seidensticker zal hij vertellen over de totstandkoming van het boek en daarnaast zal hij passages uit zijn debuutroman voorlezen. Ook zal hij een aantal van zijn liedjes ten gehore brengen, want hij is en blijft natuurlijk een rasmuzikant.

Wil je erbij zijn?

Een ticket kost € 12,50 incl. 1 consumptie (koffie/thee/frisdrank)

because just like Polar Bears, poetry reveals the beauty captured in a blank, silent expanse.

Zaterdag 2 maart presenteert Margreet Schouwenaar haar nieuwste gedichtenbundel bij Reuring in de Alkenaer. De bundel met de intrigerende titel dat ijsberen eieren eten wordt uitgegeven door uitgeverij P te Leuven. De veelzijdige Margreet Schouwenaar wordt geïnterviewd door Jos van Hest. De dichters Jan Loogman, Joris Miedema en Alja Spaan zullen een aantal gedichten uit de nieuwe bundel van Schouwenaar voorlezen en natuurlijk is er toepasselijke muziek, Arie van Egmond speelt en zingt bij de vleugel.
Uitgever Leo Peeraer biedt de bundel na afloop graag ter verkoop en signering aan.

Reuring is een sprankelend eigenwijs literair initiatief van schrijver Alja Spaan. Het literair platform biedt maandelijks in De Alkenaer gratis een podium aan diverse dichters, schrijvers, musici en kunstenaars.

Gratis entree en reserveren is (nog) niet noodzakelijk

Tijdens deze voorstelling over dichteres en socialiste Henriette Roland Holst (1869-1952) wordt zij gevierd met voordracht, theater, film en muziek. Allereerst wordt er voorgedragen uit de bloemlezing uit haar dichtwerk ‘De zachte krachten zullen zeker winnen’, samengesteld door Elte Rauch en Simon Mulder. Daarnaast zullen er liederen op teksten van Roland Holst, haar leermeester Albert Verwey en haar kompaan Herman Gorter uitgevoerd worden door sopraan Anne van Amerongen en pianist Daan van de Velde. Deze liederen zijn opgediept uit privé-bezit en het archief van het Nederlands Muziek Instituut in Den Haag, waarvan enkele reeds decennialang niet meer uitgevoerd zijn. Ook verschijnt actrice Daphne Krijnen als Henriette Roland Holst om de verzamelde ‘arbeiders’ toe te spreken.

Verder wordt een nieuwe videoclip over het leven van Henriette Roland Holst vertoond. Ten slotte zullen Marcel Faber, Simon Mulder en Daphne Krijnen een fragment brengen uit hun komende muziektheatervoorstelling Herman Gorter’s PAN, dat gaat over de opkomst en val van de Spoorwegstaking in 1903, waarin Roland Holst een grote rol speelde.

Trailer 150 jaar Henriette Roland Holst.

Entree € 17,50

In het grootste geheim zijn de voorbereidingen getroffen voor een officieel bezoek van de prinsessen Mandy en Yolanda bij De Alkenaer. En nu mag iedereen het weten: In de krokusvakantie komen ze op donderdag 22 februari gezellig op de thee. Prinses Mandy houdt ontzettend van voorlezen. Zij neemt jullie dan ook graag mee op avontuur in een boek. Prinses Yolanda houdt juist heel veel van muziek maken en zal accordeon spelen, speciaal voor jullie. Gaan jullie mee op avontuur en doen we samen een dansje?

Voor kinderen van 3 – 8 jaar

Entree € 7,50 incl. 1 consumptie (koffie/thee en limonade)

NB: Bij kindervoorstellingen is begeleiding door minimaal 1 volwassene noodzakelijk.