Zo midden jaren negentig ging Antiqbook.nl online, een van de eerste sites waarop je via internet tweedehands en antiquarische boeken kon kopen. Oprichter Piet Wesselman – helaas alweer enkele jaren overleden- vertelde vroeger weleens hoe snel het in het begin liep: er waren nog maar weinig antiquaren online en de boeken gingen als warme broodjes over de toonbank.
In de loop der jaren ontdekte een groeiende groep boekenliefhebbers internet als kanaal om hun boeken te kopen en sinds de komst van Boekwinkeltjes begin jaren 2000, ook te verkopen. Aanvankelijk werd Boekwinkeltjes nog meewarig aangekeken door de meeste antiquaren: die naam, dat klonk toch niet serieus? Maar de omzet loog niet, en uiteindelijk gingen de meeste overstag. Vooraanstaande antiquaren deden dat eerst nog onder een schuilnaam, tot de site helemaal ingeburgerd was en het voor vele boekenliefhebbers fijne en onmisbare portaal werd voor tweedehands boeken.
Maar ergens rond 2007 – als ik het me goed herinner- begon ook Bol.com met de verkoop van tweedehands boeken. De Alkenaer hoorde tot het eerste handjevol antiquariaten dat werd gevraagd te pionieren, wat we deden. Het verkocht aanvankelijk goed, tot steeds meer handelaren aansloten en er meer concurrentie kwam. En een nieuwe ontwikkeling deed zich voor. Zo vanaf 2012 begon Catawiki met online boekenveilingen: ook dat schudde het antiquarische boekenlandschap flink op. Toen wij in ons blad Boekenpost de eerste advertenties voor Catawiki plaatsten, konden we niet bevroeden hoe groot dit platform zou worden.
Vandaag de dag is er een breed online aanbod aan tweedehands boeken – los van de hierboven genoemde kanalen wordt er ook veel aangeboden via bijvoorbeeld Marktplaats. Bijna dertig jaar verkoop van tweedehands boeken online heeft een enorme impact gehad op het antiquariaat. Allereerst voor de fysieke winkels: die zijn door de jaren heen sterk in aantal afgenomen, omdat er veel meer online te koop was. Winkels sloten of gingen online door. Het winkelbezoek nam af, in navolging van een brede trend in de retail.
Verder had het ook gevolgen voor het prijsbeleid: nu veel makkelijker in te schatten was wat een boek in de markt opbrengt, trad een nivellerend effect op voor de meer voorkomende boeken en een misschien wel prijsopdrijvende trend voor de echt zeldzame boeken en unica. Alhoewel die vaak toch al via het veilingwezen werden verkocht, waar prijzen meestal goed werden gedocumenteerd.
De opkomst van kringloopwinkels vormden overigens ook een bepaalde concurrentie: hier worden de boeken vaak goedkoper aangeboden dan in de nog weinige resterende antiquariaten. Ook de boekmarkten en beurzen staan al jaren onder druk. Dat merkte ik in de laatste jaren als voorzitter van de Bond van Handelaren in Oude Boeken (BOB).
Twintig jaar geleden waren er nog iets van vijf, zes fysieke winkels in Alkmaar voor tweedehands boeken. Anno 2023 is De Alkenaer de enige nog met een open winkel, toch een treurige trend. Het internet is een onmisbaar onderdeel van de omzet geworden. Benieuwd wat de toekomst zal brengen – voorlopig hopen we nog lang door te kunnen gaan!
Vincent van de Vrede