Door Wytske Roodbergen
De digitale beeldbank van het Regionaal Archief Alkmaar bevat vele duizenden beelden. Alle foto’s, prentbriefkaarten, krantenknipsels en ansichtkaarten uit het archief zijn gedigitaliseerd en opgeslagen. Op de website is zodoende met zoektermen en een simpele muisklik de wereld van vroeger te bekijken – een eenvoudige, fantastische manier om het verleden te laten herleven. Een beetje grasduinen door beeldmateriaal van toen is interessant, fascinerend en lichtelijk verslavend. De zoekterm ‘Ritsevoort’ levert 399 resultaten op, veelal prentbriefkaarten en foto’s. Het oudste beeld van het Ritsevoort betreft een prentbriefkaart uit circa 1899 (catalogusnummer RAA012002477). Afgebeeld is een inkijkje in de straat, met links vooraan het pand van De Alkenaer. Toen had het nog een klokgevel.
Ritsevoort met een z
Bovenstaande prachtig handgekleurde prentbriefkaart dateert uit circa 1914 (catalogusnummer RAA01200247, fotograaf onbekend). De beschrijving in het archief luidt: “Zicht op het Ritsevoort. Er bevinden zich veel mensen op straat, waaronder kooplui en ook een kind met een hoepel. Gezien vanaf de Heiloërbrug.” Op de kaart zijn te zien: de straat, rails van de stadstram (of de tram naar Haarlem), winkelreclames, handkarren, een honden- en een paardenkar, kooplui, inwoners, én veel bedrijvigheid ter hoogte van Ritsevoort 34-36, waar nu De Alkenaer zit. Voor het pand staat een wagen/koets geparkeerd. Bijzonder is de ontdekking dat op prentbriefkaarten uit 1901, 1920 en 1923 diezelfde wagen/koets staat, op precies dezelfde plek. Blijkbaar deed de toenmalige winkelier jarenlang dezelfde zaken. Op de kaart spelt men Ritsevoort met een ‘z’. Of de uitgever zich vergiste, of het een spelfout van de drukker was, of dat men in die tijd ‘Ritzevoort’ schreef, is onbekend.
1001 manieren
Beeldconservator van het Regionaal Archief, Jesse van Dijk, vertelt graag over de beeldcollectie die hij onder zijn hoede heeft. Van Dijk is het directe aanspreekpunt voor vragen. “Als mensen bellen, gaat het vaak over auteursrecht,” zegt hij in een telefoongesprek. “Wij hanteren als grens het jaar 1940. Beeld van vóór die tijd mag auteursrechtvrij worden gedownload. Voor materiaal van ná 1940 gelden auteursrechten.” Het Regionaal Archief krijgt op 1001 manieren beeld in bezit. “Vaak particuliere schenkingen. Dan gaat het om dozen vol materiaal, en albums vol foto’s. Sporadisch gaan we zelf de hort op om kaarten te kopen.” In de beeldbank wordt alleen de voorkant van een kaart of foto getoond, er is voor gekozen de achterkant niet te digitaliseren. Wie benieuwd is of een kaart daadwerkelijk is verstuurd, of er tekst achterop staat, en of er een postzegel opgeplakt is, kan een afspraak maken en de kaart komen bekijken.
Lucratieve business
Langskomen zou ook de enige manier zijn om erachter te komen of de prentbriefkaart RAA01200247 een kleurendruk is, of een met de hand ingekleurde zwart-wit foto. “In die tijd had je ateliers waar veelal jonge dames originele zwart-wit foto’s met de hand inkleurden met aquarelverf. Een tijdrovend klusje, en elke kaart was uniek. De kaartenbusiness was zeer lucratief, ingekleurde kaarten werden als souvenir bij allerlei winkels in de stad verkocht. Deze prentbriefkaart zal te koop zijn geweest bij boekhandels in Alkmaar, en bij de koffie- en theewinkel, rechts vooraan op de hoek. Bij mooi weer stonden er fotorekken buiten, op de stoep. Bij slecht weer lagen ze binnen in vitrines.” De karren die voor De Alkenaer te zien zijn, zijn waarschijnlijk van leveranciers. Begin twintigste eeuw had iedere beetje succesvolle timmerman of schilder zijn eigen kar; karren waren het meest gebruikte transportmiddel. Wie minder goed in de slappe was zat, kon een kar huren bij een verhuurbedrijf.