150 jaar Impressionisme / Gerda van Ham

De bekende kunsthistoricus Gerda van Ham met haar rijk Nederlands taalgebruik, komt (eindelijk) naar Alkmaar! 

Drijvende waterlelies, een vrouw met voile die wandelt door een veld met klaprozen, welgestelde kinderen die ezeltje rijden in Parc Luxembourg, balletdanseressen die hun positie aan de barre oefenen. Een willekeurige greep uit de kleurrijke geschiedenis van de Franse Impressionisten.

Musea in binnen- en buitenland staan dit jaar uitgebreid stil bij het jubileum: 150 jaar Impressionisme. Succes verzekerd. Drommen bezoekers van heinde en verre vergapen zich graag aan de topstukken van o.a. Monet, Manet en Degas. Onder de titel: Paris:1874 – Inventer l’Impressionisme organiseert Musée d’Orsay in Parijs de jubileum expositie waar lang naar is uitgekeken. Deze expositie zal doorreizen naar Washington DC.

De geschiedenis van het Impressionisme begon in de studio van fotograaf en karikaturist Felix Nadar. Op 15 april 1874 organiseerde hij de eerste expositie, waarbij vooral de schetsmatige verftoetsen bij Monets ‘Impression soleil levant’ door vriend en vijand werden bekritiseerd. Uiteindelijk werd het woord ‘impressie’ gekozen als geuzennaam. Academisch geschoolde kunstenaars ergerden zich groen en geel aan het slordige verfgebruik. Ook Vincent van Gogh stoorde zich tijdens zijn verblijf in Parijs (1884-1886) aan de rommelige (in zijn woorden: smeerboel) en vaak afgesneden composities. Hij wilde zich zeker niet engageren met de Impressionisten. Terwijl zijn broer Theo kunsthandelaar was bij een gerenommeerde Parijse kunsthandel en dit werk voor zijn broodheren (Goupil & Cie) moest verkopen aan welgestelde burgers voor lucratieve bedragen.

Waar komen de mythes rondom het Impressionisme als succesvolle kunsthistorische stroming vandaan? Wie waren deze kunstenaars, schilderden ze voor hun plezier of moest er geld worden verdiend. Waren er vrouwelijke kunstenaressen actief, of was het een ontoegankelijk bolwerk van vrienden onder elkaar? Profiteerden de kunstenaars als: Monet, Sisley, Renoir, Degas, Pissarro en Bazille van de ‘booming’ kunstmarkt. Hoe kritisch waren de recensenten van kranten en tijdschriften in die tijd? Uit diverse studies blijkt dat de voorhoede van de Impressionisten als vlug gerekend werd tot de gevestigde orde. En tegen welke maatschappelijke ontwikkelingen vond dit alles plaats? De kruitdampen van de verwoestende Frans-Duitse oorlog (1871-’72) en de Parijse Commune waren nauwelijks opgetrokken. Veel kunstenaars waren onder de wapenen geroepen. Sommigen (Bazille) stierven jong, anderen ondervonden mentale of fysieke problemen.

Aan de hand van een power point presentatie zullen in deze lezing diverse invalshoeken belicht worden om een genuanceerd beeld te schetsen van het ooit zo bejubelde Impressionisme. De rol van de fotografie komt aan de orde. Ook de inspirerende invloed van twee vrouwelijke kunstenaressen: Berthe Morisot en Mary Cassatt wordt uit de doeken gedaan. Morisot hield een uitgebreid dagboek bij, zodat we getuigen zijn van haar strijd om ‘gezien’ te worden. Dat is haar uiteindelijk goed gelukt net als haar van origine Amerikaanse vriendin Mary Cassatt. Speelde daarin mee dat ze beiden van gegoede afkomst waren? Of was hun doorzettingsvermogen groot en konden ze de onvermijdelijke teleurstellingen incasseren. En waren er nog schandalen, onderlinge ruzies en vetes? Ja die waren er zeker, net als de mythes. De ontstaansgeschiedenis van het Impressionisme hangt vooral van mythes aan elkaar. De realiteit was weerbarstiger en minder zonnig dan algemeen wordt aangenomen. Deze lezing wordt in samenwerking met Tesselschade, de oudste vrouwenvereniging van Nederland, georganiseerd.