“Een stadshistoricus weet alles over één stad. Ik vind de ontwikkelingsgeschiedenis van álle historische steden interessant. Vandaar de zelfgekozen titel ‘stedenhistoricus’ – meervoud.”
Geboren Alkmaarder Martin Deinum, sinds 2006 werkzaam bij de Gemeente Purmerend, is historicus en schrijver. Op 10 mei verscheen zijn boek over de recente geschiedenis en ontwikkeling van de binnenstad van Alkmaar, Binnenstad in beweging, Alkmaar 1945-2022. Fraai vormgegeven, helder en toegankelijk geschreven, met veel kaarten, illustraties en (historisch) fotomateriaal – de liefde en het enthousiasme voor het onderwerp spat van de pagina’s. Dat ervoer ook Anja Schouten, burgemeester van Alkmaar, die in het stadhuis het eerste exemplaar in ontvangst nam (oplage: 1000). Ze nam meteen twintig exemplaren af om aan haar ambtenaren en relaties te geven.
“De verhalen en interviews stimuleren tot betrokkenheid en grote inzet bij alle vernieuwingen die er aan komen,” schrijft ze in het Voorwoord. “Ik feliciteer de auteur graag met het resultaat van zijn noeste arbeid.”
Spitten in het archief
Deinum was al jong geïnteresseerd in geschiedenis. Egyptenaren, de Middeleeuwen, de 19 de eeuw en later meer specifiek historische steden. ”Tijdens kampeervakanties met mijn ouders bezochten we kleinere Duitse steden. Ik vond het geweldig interessant.” Deinum las veel, vooral geschiedenisboeken. Omdat een havodiploma geen toegang gaf tot een universitaire studie Geschiedenis, werd het de HEAO in Alkmaar. Pas later studeerde hij Algemene Cultuurwetenschappen aan de Open Universiteit, in modules naast een fulltime baan.
Als onderwerp voor een scriptie over een historische stad koos hij Alkmaar, zijn eigen stad. Dat was het makkelijkst, én er was veel archiefmateriaal. Toen hij ontdekte hoe weinig er was gepubliceerd over Alkmaar na de Tweede Wereldoorlog, werd de periode 1945-2020 zijn scriptieonderwerp – en in navolging daarvan, het onderwerp van zijn boek. “Dat boek bestond niet, dus besloot ik het zelf te schrijven. Ik wilde schrijven op een manier die een breed publiek aansprak. Niet in dorre, academische taal die niemand begrijpt.”
Monnikenwerk
Jarenlang zat Deinum op zijn vrije vrijdag in het Regionaal Archief Alkmaar dossiers door te spitten, geduldig en zorgvuldig als een detective. Kranten, brieven, kaarten, boeken, allemaal onderwerp van zijn onderzoek. Langzaam ontstond uit alle informatie een verhaal, een beeld. Deinum vertelt erover met een jaloersmakende vanzelfsprekendheid. Alsof het de normaalste zaak van de wereld is, die jarenlange toewijding en dat monnikenwerk. “Ik wilde weten hoe het zat. Er was veel materiaal
waarover nauwelijks was gepubliceerd. Voor de periode vóór de Tweede Wereldoorlog geldt het tegenovergestelde. Daarover is minder materiaal beschikbaar, en er is meer over geschreven.”
Deinum benaderde de Stichting Alkmaarse Historische Publicaties, waar men enthousiast reageerde op zijn idee voor een boek. “Het onderwerp paste in de Alkmaarse Historische Reeks (AHR), het werd Deel 21. Met name Leen Spaans, Ria de Heus en Peter Hoek hebben me geholpen met het
zoeken naar fondsen, deskundigen en inspiratie.” Uitgeverij Verloren werd benaderd voor de publicatie, Patricia Harsevoort verzorgde de prachtige opmaak.
Heldere toewijding
Deinums informatieve boek is ingedeeld in elf logische hoofdstukken, met onderwerpen als: Een binnenstad in verval, Stadsvernieuwing rond de Grote Kerk, Van Canadaplein tot Cultuurplein, Meer en meer woningen, en De Schelphoek herboren. In heldere taal, heel overzichtelijk, toegankelijk en duidelijk, schrijft Deinum over wat zich wanneer, waar en hoe in Alkmaar afspeelde, met illustraties en prachtig fotomateriaal. Hij vertelt over grootse plannen van beleidmakers, en over het dagelijks leven. Hij plaatst gebeurtenissen in een kader en schrijft bij elk hoofdstuk een samenvattende introductie. Op de binnenkant van beide kaften staan plattegronden van Alkmaar, in 1945 en in 2023 – een slimme manier om een beeld te krijgen van alle ontwikkelingen, handig om steeds
naar terug te kijken. Sfeervolle zwart-witfoto’s brengen recente geschiedenis tot leven – wie herinnert zich de auto’s in de Langestraat en op het Waagplein? – en doen beseffen hoe snel en ingrijpend de stad de laatste 75 jaar is veranderd.
Elke Alkmaarder zou dit boek moeten lezen. Om de stad Alkmaar beter te begrijpen, en om beter te kunnen meedenken over haar toekomst. Deinum heeft plannen om in de herfst te beginnen met een boek over de stadsontwikkeling van Purmerend. Ja, deze schrijver mag zich stedenhistoricus noemen. En deze stedenhistoricus is absoluut een schrijver.
Martin Deinums Binnenstad in beweging, Alkmaar 1945-2022 is online te koop, en bij boekhandels in Alkmaar.
Door Wytske Roodbergen