In het huidige lustrumjaar (450 jaar Alkmaars Ontzet) organiseert het Regionaal Archief Alkmaar op eerste maandagen van de maand de speciale rondleiding ‘450 jaar Ontzet’. Deze gratis rondleiding duurt ongeveer een uur en voert langs unieke topstukken die samen het verhaal vertellen van het Beleg en Ontzet van Alkmaar in 1573. Deelnemers krijgen tijdens de rondleiding een blik achter de schermen en bezoeken depots die gewoonlijk voor het publiek gesloten blijven. Én ze zien het Showdepot in Zaal 12, waar onder andere historische bouwtekeningen worden bewaard. In een grote vitrine liggen hier ook de beroemde ‘polsstokbriefjes’. Deze briefjes werden in augustus/september 1573 geschreven, vlak voordat de Spanjaarden Alkmaar belegerden op 18 september. Een ervan is gericht aan Willem van Oranje en Diederik van Sonoy. In de 17e eeuw was de polsstok een gebruikelijk vervoermiddel. Deze stok bestond uit een meterslange, stevige steel met bovenop een ijzeren punt. Iets boven de onderkant zat een zeshoekig schijfje waarmee werd voorkomen dat je wegzakte in de modder, als je ‘fierljeppend’ door de polders trok, over sloten, van dorp naar dorp. Tijdens het Beleg werd met bijzondere polsstokken brieven de stad uit gesmokkeld. Voor de zekerheid door diverse bodes, je wist immers nooit of de boodschap wel zou aankomen. Eén van de bodes was stadstimmerman Maarten Pieterszn van der Meij (overleden in 1600). Met een polsstok met holle bovenkant, onzichtbaar afgedekt met deksel met pen-en-gatverbinding met deuvels, sloop hij tijdens door de Spaanse linies en smokkelde zo een brief aan Willem van Oranje de stad uit, met gevaar voor eigen leven – in het archief staat een reproductie van de polsstok. In de holte zat een loden buisje waar net een rolletje papier in paste. De boodschap werd in minuscule lettertjes geschreven – met inkt en ganzenveer. De polsstokbriefjes meten nog geen tien bij twintig centimeter, de tekst is onvoorstelbaar secuur geschreven, met keurige letters, de regels dicht op elkaar. De boodschap is op alle bewaarde briefjes dezelfde: “Help! De Spanjaarden komen eraan. Stuur mannen! Open de sluizen! Breek de dijken door!” Maarten Pieterszn van der Meij riskeerde zijn leven en speelde een cruciale rol bij het Alkmaars Ontzet. Een bronzen standbeeld van de held – met polsstok – staat sinds 1973 op het Kerkplein, naast de Grote Kerk. Het werd gemaakt door beeldend kunstenaar Berend Ulrich. Eerder stond het beeld op de Geestersingel. Deelname aan de rondleiding in het Regionaal Archief is nog mogelijk op 3 juli, 7 augustus, 4 september en 2 oktober. Op aanvraag kan de rondleiding voor een grote(re) groep worden georganiseerd.
Door Wytske Roodbergen