Spraakmakers: Jaap Cohen

HOU EENS OP, MAN, WAT SCHIET JE NOU OP MET AL DIE BELEDIGINGEN?

Dat is wat Jaap Cohen (1980) regelmatig dacht, toen hij bezig was aan de biografie van Theo van Gogh ‘De Bolle Gogh’. Zeven jaar heeft de zoon van Job Cohen gedaan over deze levensbeschrijving. Die is dan ook 700 bladzijden dik. Cohen voerde 150 gesprekken, las honderden interviews en brieven. Geïnterviewden waren niet altijd happig op een gesprek, hij had veel overtuigingskracht nodig. “Van Gogh was een raadselachtige persoonlijkheid.” Jaap Cohen zal het hebben over de rode draad in zijn boek: Hoe kunnen zoveel haat en zoveel empathie in één persoon verenigd zijn?

Bij het schrijven van zijn biografie kon Cohen rekenen op ruimhartige medewerking van de familie Van Gogh – geen vanzelfsprekendheid bij dit genre. Hij had hen overtuigd dat het niet zijn doel was te oordelen over Theo, maar te proberen ‘zijn uitzonderlijke en in veel opzichten paradoxale persoonlijkheid te doorgronden’, schrijft hij in zijn proloog.

“Ik heb een nogal roerig leven geleid, met te veel drank en drugs, hoewel ook veel aardigheid ondervonden en gelachen.”

– Theo van Gogh (1957-2004) aan een penvriendin, vijf weken voor zijn dood.

Opgegroeid in een welgesteld Wassenaars milieu, ontwikkelde Theo van Gogh zich in korte tijd tot de meest controversiële opiniemaker van Nederland. Als cineast, columnist en ‘predikant van de nihilistische gemeente’ stond hij garant voor tumult. Hij bespotte de exploitatie van  (oorlogs)leed en bestempelde de islam tot een bedreiging van de vrije westerse waarden. De belediging had hij tot kunst verheven.

Tegelijkertijd onderhield Van Gogh een enorm netwerk aan vrienden. Acteurs en actrices liepen met hem weg. En hij was een ontwapenende interviewer, die via ‘prettige gesprekken’ antwoord probeerde te krijgen op de levensvragen waarmee hij zelf worstelde.

Waar kwam Van Goghs onstilbare zucht tot beledigen vandaan? In hoeverre speelden de oorlogsgeschiedenis van zijn ouders en zijn afstamming van de beroemde schilder een rol? Jaap Cohen sprak meer dan 150 familieleden, collega’s, vrienden én vijanden over een raadselachtige persoonlijkheid, die – overal waar hij kwam verwarring stichtte – totdat hij bruut werd vermoord. (Van: Querido)

Jaap Cohen is historicus en schrijver. Hij promoveerde in 2015 cum laude op ‘De onontkoombare afkomst van Eili d’Oliveira, een studie over vier eeuwen geschiedenis van de Portugees-Joodse familie D’Oliveira.’ Ook heeft hij gewerkt als onderzoeker bij het Niod. En hij is lid van de Restitutiecommissie, die verzoeken beoordeelt over teruggave van nazi-roofkunst.

Op 20 oktober zal Jaap Cohen vertellen over zijn zoektocht naar de onbegrijpelijke(?) persoonlijkheid van van Gogh.